De komende maanden gaat Helpmij.nl een cursus Fotografie publiceren. In deze cursus leert men wat er allemaal komt kijken bij het maken van een goede foto. Daarbij staat eerst de hardware in het middelpunt; fotograferen zonder camera is tenslotte een erg vluchtige bezigheid; je wilt het resultaat wel kunnen laten zien aan je naasten! Daarbij volgen we de fotografische technieken die al sinds de uitvinding van de fotografie worden gebruikt; ondanks alle vernieuwingen van de laatste jaren is het maken van een foto namelijk in essentie nauwelijks veranderd. En de oude regeltjes werken dus nog steeds door in de fotografie.

Belichten: wat is dat eigenlijk? (deel Veel mensen zullen zeggen: wat een onzinnige vraag! Je maakt een foto door op een knop te drukken die meestal boven op de camera zit. Je hoort een klik en de foto is gemaakt. Grappig aspect daarbij is dan ook nog dat de meeste digitale camera’s (spiegelreflex camera’s uitgezonderd) helemaal geen geluid hoeven te maken; het klikgeluid komt uit een speaker!

In de vorige aflevering hebben we de sluiter besproken; het onderdeel in de camera die de belichtingstijd regelt. En met die sluiter kun je instellen hoeveel licht er op de sensor mag vallen. De sluiter werkt daarbij als een waterkraan: hoe langer hij open staat, hoe meer water er uitkomt (bij de kraan), of hoe meer licht er op de sensor valt (de camera).

We hebben het in de vorige hoofdstukken gehad over de fysieke (zichtbare) aspecten van de camera. Het derde aspect dat een belangrijke rol speelt bij het maken van een foto, kun je niet beetpakken. Dat wil zeggen: je kunt de sensor aanraken, maar daarna kun je de camera vermoedelijk gelijk afschrijven, of voor een dure reparatie wegbrengen. Niet doen dus! De titel is dus eigenlijk een beetje misleidend, want in een digitale camera stop je echt geen film, maar hooguit een schijfje. Maar omdat de gebruikte terminologie rechtstreeks uit de analoge fotografie is afgeleid, gun ik mij deze dichterlijke vrijheid.

In de vorige hoofdstukken zijn vooral technische aspecten aan bod gekomen, zoals de sluiter en het diafragma. Maar fotografie is veel meer dan de optelsom van mechanische eigenschappen. En waar daar allemaal bij komt kijken, begint hier! We gaan ons verdiepen in de rolverdelingen van de diverse basiselementen. De hoogste tijd derhalve om een nieuw begrip te introduceren: de Belichtingsdriehoek.

Nu we zo’n beetje alle belangrijke onderdelen van de camera wel hebben gehad, wordt het tijd om eens naar het object te kijken dat de grootste invloed heeft op de foto: het objectief. Hiermee bepalen namelijk wàt we in beeld krijgen: het eigenlijke onderwerp dus. En uiteindelijk is dat toch wat overblijft van onze activiteiten: een afdruk die we kunnen bekijken. Dus kunnen we zeggen: zonder objectief geen foto, hoe geavanceerd de camera ook is. Hoewel? Is dat wel zo?

In de eerste hoofdstukken van deze cursus hebben we het vooral over de hardware aspecten van de fotografie gehad. De vraag die daarbij centraal stond was: in welke mate draagt de camera bij aan de kwaliteit van onze foto’s. Maar camera’s alleen maken geen foto’s; dat doet de persoon die àchter de camera staat en op de knop drukt. In de volgende hoofdstukken gaan we het meer hebben over de menselijke factor. Welke invloed kan de fotograaf zelf uitoefenen op zijn foto?

We hebben het al eerder over de scherpte gehad in het vorige hoofdstuk. Toen ging het hoofdzakelijk over de technische aspecten van de scherpte, dus welke rol de kwaliteit van het objectief speelt, en het diafragma. Daarbij is ook het begrip ‘dieptescherpte’ aan bod gekomen: welk gebied voor het objectief krijg je scherp op de foto, en hoe kun je dat beïnvloeden.In dit hoofdstuk gaan we meer in op de menselijke invloed op de scherpte. En dan hebben we het natuurlijk over het (onbedoelde) bewegen van de camera.

Fotograferen is letterlijk ‘schrijven met licht’. Niet alleen is het woord ‘fotograferen’ dus de letterlijke vertaling van het woord, ook in de meer overdrachtelijke zin gaat dit op. Schrijven kun je zien als een min of meer creatief proces dat is gebaseerd op een ambachtelijk proces, en dat is fotografie tenslotte ook. Tot nu toe hebben we het hoofdzakelijk over het gereedschap (zeg maar: de pen) gehad, maar in dit hoofdstuk gaan we het hebben over hetgeen we vóór de camera aantreffen: het licht. En al hebben we daar soms bar weinig invloed op, er is voldoende over te vertellen.

In het vorige hoofdstuk ging het hoofdzakelijk over licht en welk effect verschillende lichtbronnen hebben op een onderwerp. We gingen daarbij (min of meer) automatisch uit van het gegeven dat iedereen gewoon in kleur fotografeert; over zwart-wit fotografie hebben we het helemaal niet gehad. En dat lijkt logisch: de (digitale) camera registreert tenslotte altijd in kleur. Dus wat heeft zwart-wit fotografie eigenlijk met kleur te maken? Nou, eigenlijk best veel! En mensen die mij kennen, weten dat ik een stevige passie heb voor zwart-wit fotografie, en dat je er dus op kon wachten totdat het onderwerp de aandacht zou krijgen die het (in mijn ogen) verdient!